gan
Mererid
Trwy garedigrwydd Cyngor Tref Aberystwyth a pherchennog yr adeilad, gosodwyd plac yn ddiweddar i gofio’r economegydd Leopold Kohr ar Stryd y Popty.
Bu Leopold yn byw yn Aberystwyth rhwng 1968 a 1977 pan roedd yn darlithio ym Mhrifysgol Aberystwyth, a chwaraeodd ran flaenllaw yn datblygu polisïau Plaid Cymru ac yn ffrind i Gwynfor Evans.
Roedd yn adnabyddus am ei wrthwynebiad i “gwlt mawredd” mewn trefniadaeth gymdeithasol ac fel un o y rhai a ysbrydolodd y mudiad Small Is Beautiful.
Dywedodd y Cynghorydd Ellen ap Gwynn:-
Falch iawn i glywed bod Leopold yn cael ei gydnabod yn Aberystwyth. Dyn arbennig, roedd yn fraint cael ei adnabod.
Cytunodd Sion Jobbins: –
O’r diwedd! Mae llyfr Kohr’s, The Breakdown of Nations yn werth ei ddarllen. Mae’r teitl ychydig yn gamarweiniol gan y dylai fod yn Breakdown of States gan ei fod o blaid annibyniaeth i wledydd bychan fel Cymru a’r rhai oedd yn Nwyrain Ewrop ac yn rhan o’r USSR ar y pryd.
Pwy oedd Leopold?
Ganwyd Leopold Kohr yn 1909 yn Oberndorf bei Salzburg, Awstria a dyma ei ddelfryd o gymuned drwy gydol ei oes. Nododd yn aml am y ffaith bod y garol Nadolig “Silent Night” wedi’i hysgrifennu a’i chyfansoddi fel “Stille Nacht” yn ei bentref genedigol.
Enillodd raddau doethuriaeth yn y gyfraith, ym Mhrifysgol Innsbruck, Awstria, a gwyddoniaeth wleidyddol, ym Mhrifysgol Fienna. Bu hefyd yn astudio economeg a theori wleidyddol yn y Ysgol Economeg Llundain.
Ym 1937, roedd Kohr yn ohebydd yn ystod Rhyfel Cartref Sbaen. Daeth yn ffrind agos i’r newyddiadurwr George Orwell a rhannodd swyddfeydd gyda’r gohebwyr Ernest Hemingway ac André Malraux.
Ffodd Kohr o Awstria ym 1938 gan ymfudo i’r Unol Daleithiau, lle daeth yn ddinesydd Americanaidd.
Am bron i ugain mlynedd, bu’n Athro Economeg a Gweinyddiaeth Gyhoeddus ym Mhrifysgol Puerto Rico.
Ei waith mwyaf dylanwadol oedd The Breakdown of Nations a gyhoeddwyd yn 1957.
Dysgodd Kohr economeg ac athroniaeth wleidyddol ym Mhrifysgol Rutgers, New Jersey, o 1943 i 1955.
O 1955 i 1973, bu’n Athro Economeg a Gweinyddiaeth Gyhoeddus ym Mhrifysgol Puerto Rico, yn San Juan, heblaw am gyfnod ym 1965-66 pan oedd yn Athro Economeg ym Mhrifysgol America yn Ninas Mecsico, Mecsico; yn ystod y blynyddoedd hyn datblygodd ei gysyniadau o adnewyddu pentrefi a thawelu traffig, a “benthyca ei gyngor i fentrau cynllunio dinesig lleol.”
Symudodd Kohr o Puerto Rico i Gymru, lle bu’n dysgu athroniaeth wleidyddol yng Ngholeg Prifysgol Cymru, Aberystwyth o 1968 hyd 1977.
Roedd y prosiect o annibyniaeth i Gymru, a sefydlwyd ar y ddelfryd o ‘gymdeithas’, yn annwyl iddo, a daeth Kohr yn fentor i Blaid Cymru ac yn ffrind agos i’w harweinydd ar y pryd, Gwynfor Evans.
Ar ôl ymddeol o ddysgu, rhannodd Kohr ei amser rhwng Caerloyw, Lloegr, a Helbrunn, y tu allan i Salzburg.
Yn 1983, yn Stockholm, Sweden, derbyniodd Kohr y Wobr Bywoliaeth Cywir.
Bu farw yn 1994 ac fe’i claddwyd yn Oberndorf.