Geiriau i’n Cynnal: Sul y Dioddefaint

Myfyrdod ar gyfer Dydd Sul, 21 Mawrth 2021

[Diolch i’r Parchg Judith Morris am y myfyrdod isod]

 

Annwyl gyfeillion,

Gweddi agoriadol: O Dduw ein Tad, a Thad ein Harglwydd Iesu Grist, trown atat gan gydnabod mai Tydi yw awdur bywyd. Ti yw’r Duw Hollalluog a’r Sanctaidd Un. Dyro i ni brofi yn awr o’th bresenoldeb dwyfol wrth i ni blygu ger dy fron mewn gweddi a myfyrdod. Gwna ni’n ymwybodol o’th gwmni yn ein cynnal ac yn ein gwroli. Cynorthwya ni i dreiddio’n ddyfnach i wirioneddau mawr y ffydd Gristnogol ac i werthfawrogi o’r newydd maint dy gariad trosom. Yn enw ein Harglwydd a’n Gwaredwr Iesu Grist. Amen.

Darlleniad: Luc 23: 26–49

Myfyrdod: A glywsoch chi erioed am Ffaldybrenin yng Nghwm Gwaun, Sir Benfro? Mae’n ganolfan encil a thŷ gweddi a bûm yno droeon yng nghwmni fy nghyd-weinidogion a chyd-aelodau. Mae’n bosib mynd yno am ddiwrnod, neu fe ellir aros am ychydig o ddyddiau a mwynhau cyfle i weddïo a gorffwys ynghanol prydferthwch Cwm Gwaun. Yn wir, dyma le i enaid gael llonydd. Disgrifiwyd Ffaldybrenin gan rai fel ‘a thin place’, man lle’r mae’r ffin rhwng daear a nefoedd yn ‘denau’ a phresenoldeb Duw yn agos a bron yn gyffyrddadwy. Ar hyd yr amser, bu pobl yn chwilio am lecynnau arbennig fel hyn lle mae’n haws ymdeimlo â phresenoldeb Duw er mwyn derbyn cysur ac arweiniad. Bu rhai yn dringo mynyddoedd ac yn chwilio am Dduw ar y copaon neu’n ceisio ei bresenoldeb yng nghyfoeth byd natur. Bu eraill yn pererindota ar hyd llwybrau hynafol ac yn ymdeimlo ag agosatrwydd Duw mewn capeli ac eglwysi diarffordd fel Soar y Mynydd neu Pennant Melangell.

Mae’r Beibl ar ei hyd yn cyfeirio at gymeriadau di-ri a ddaeth yn ymwybodol o bresenoldeb Duw ar adegau arbennig yn eu bywydau. Wrth weld y berth yn llosgi, ond eto heb ei difa, clywodd Moses yr Arglwydd Dduw yn siarad ag ef; sylweddolodd y bachgen ifanc Samuel nad yr offeiriad Eli oedd yn galw arno ond Duw ei hun; daeth Elias yn ymwybodol o bresenoldeb Duw ar fynydd Horeb yn y distawrwydd ac mae’r Salmydd droeon yn tystio i bresenoldeb yr Arglwydd yn ei fywyd.

Wrth droi at y Testament Newydd gwelir presenoldeb Duw yn amlwg yng ngwaith ac ym mywyd yr Arglwydd Iesu. Roedd Teyrnas Dduw yn agos wrth i unigolion gael eu hiacháu yn ysbrydol ac yn gorfforol, ac wrth i’r Iesu bregethu a dysgu. Yn ddiau, uchafbwynt gwaith Iesu oedd ei farwolaeth ar Galfaria ac yn y digwyddiad hwn o bosib y deuir at y man hwnnw lle mae’r ffin rhwng daear a nef ar ei theneuaf.

Wrth ddarllen yr adroddiad am farwolaeth Iesu yn Efengyl Luc roedd yn amlwg fod y nef ar waith a Duw ei hun yng nghanol y cyfan: syrthiodd tywyllwch dros yr holl wlad hyd dri o’r gloch y prynhawn, rhwygwyd llen y deml yn ei chanol ac, er gwaethaf y poen a’r dioddefaint erchyll, cyflwynodd Iesu ei ysbryd i ofal ei Dad nefol. Dywedodd Eduard Schweizer: ‘Nid cri o anobaith oedd geiriau Iesu, ond mynegiant o ymddiriedaeth ffyddlon. Yr oedd Iesu wedi cael ei draddodi i ddwylo dynion, ond mae’n ei gyflwyno ei hun i ddwylo ei Dad.’ Mae adroddiad Luc hefyd yn cyfeirio at y canwriad, y milwr Rhufeinig, a dystiodd mai dyn cyfiawn oedd Iesu, yn gwbl rydd o gasineb, dicter a hunandosturi. At hynny, fe aeth yr holl dyrfaoedd a oedd wedi ymgynnull i wylio’r olygfa adref gan guro eu bronnau, yn amlwg wedi’u dwysbigo gan farwolaeth Iesu. Roedd Duw yn bresennol ac ar waith hyd yn oed ar yr awr dywyllaf un.

Cawn ninnau gyfle eleni eto i fynd i Galfaria, y ‘lle tenau’, ac i blygu gerbron y groes i gofio am yr aberth ac i ddiolch am y bywyd newydd sydd i’w gael ym marwolaeth Mab Duw.

Dacw’r nefoedd fawr ei hunan
nawr yn dioddef angau loes;
dacw obaith yr holl ddaear
heddiw’n hongian ar y groes:
dacw noddfa pechaduriaid,
dacw’r Meddyg, dacw’r fan
y caf wella’r holl archollion
dyfnion sydd ar f’enaid gwan.  (William Williams, 1717–91)

A hithau heddiw yn Sul y Dioddefaint awn i Galfaria, lle mae’r ffin rhwng y nefoedd a’r ddaear mor denau. Gwrandawn o’r newydd ar hanes y croeshoeliad. Oedwn a myfyriwn ar yr hyn a ddigwyddodd. Ymdeimlwn â phresenoldeb y Crist byw yn ein calonnau yng nghysgod y ‘nefoedd fawr ei hunan’.

Gweddïwn: Diolch i Ti o Dduw, ein Tad, am gyfle i droi atat o’r newydd. Diolchwn am dy Air ac am dy arweiniad. Diolch am dy ofal trosom. Cyflwynwn ger dy fron y sawl sydd yn cael bywyd yn anodd. Cofiwn am bawb sydd yn anhwylus, mewn profedigaeth a galar ac yn teimlo’n amddifad o gwmni anwyliaid a chyfeillion. Nertha hwynt a chynnal eu breichiau.

Maddau i ni ein holl feiau a chynorthwya ni i fyw yn unol â’th ewyllys, ac wrth inni agosáu at yr Wythnos Fawr cynorthwya ni i blygu o’r newydd ger dy fron mewn rhyfeddod pur.

Gras ein Harglwydd Iesu Grist, a chariad Duw a chymdeithas yr Ysbryd Glân a fyddo gyda chwi oll. Amen.