gan
William Howells
MYFYRDOD Y SUL WEDI’R PASG
[Diolch i’r Parchg Peter Thomas am y myfyrdod isod]
Anwyliaid yr Anwel,
Cyfeirir at y Sul wedi’r Pasg yn y Llyfr Gweddi Gyffredin fel Sul y ‘Pasg Bach’ – ‘Low Sunday’ yn Saesneg – a’r teitl hwnnw yn rhyw awgrymu fod yr ŵyl wedi ei dathlu, fod y Pasg drosodd am flwyddyn arall, a’i bod bellach yn amser dychwelyd ac ailgydio drachefn yng ngalwadau arferol bywyd. Ond onid dyna yw’r her a berthyn i bob gŵyl Gristnogol – yr her i ddychwelyd, heb fynd yn ôl, hynny yw bod profiadau’r ŵyl rywsut wedi llwyddo i ddyfnhau’n ffydd ac i’n cyfeirio at lwybrau newydd a gwahanol.
Yn ddieithriad wrth im deithio’r ffordd fawr sy’n arwain allan o dref Aberystwyth i gyfeiriad Capel Bangor mi fyddaf yn cofio’r oedfa gyfareddol honno o faes Gelli Angharad adeg Eisteddfod Genedlaethol 1992 ac am yr afiaith a brofasom. Y ma’na ryw leoedd felly yn rhan o’n profiad ni i gyd mae’n siŵr – mannau’r profiadau mawr, y profiadau ysbrydol. Er bod dathliadau’r Pasg eleni wedi bod yn wahanol i’r arferol yn hanes y mwyafrif ohonom, eto i gyd fe erys ei neges oesol i’n cyflyru a’n herio.
Ym mis bach 1992 roeddwn yn arwain taith i wlad Israel a buom yn ymweld â llecynnau a oedd gynt ond yn enwau ar dudalennau cyfarwydd. Ond bu sangu’r mannau lle bu ein Gwaredwr yn cerdded ganrifoedd ynghynt a chael olrhain yr hanes a’r digwydd yn wefr cwbl arbennig. Prynhawn Llun o’dd hi, pan ddaethom i’r lle – roedd y bore wedi bod yn un llawn o ran ei brofiadau. Croesi’r môr wrth i’r wawr dorri, ac oedi i ganu emyn cyn glanio’r ochr draw. Dringo wedyn i ben mynydd ac acenion y bregeth a draddodwyd yno unwaith yn llifo i’n clyw wrth ddarllen y penodau o Efengyl Mathew. Ond roedd cael torri’r bara wrth ymyl y trochion a chlywed y tonnau yn bwrw’u hewyn ar y lan yn brofiad a fydd yn aros yn hir yng nghof y rhai oedd yno.
Ar lan môr Galilea yr oeddem y diwrnod hwnnw, yno yn rhannu cymun yn yr awyr agored, a’r profiad yn un ysgytwol wrth inni uniaethu â’r cyfaredd a’r cyffro a deimlodd saith disgybl o gyfarfod yno â’r Crist Atgyfodedig drannoeth y Pasg. Y cyfarfyddiad rhyfeddol hwnnw oedd y sbardun a lansiodd y gymdeithas genhadol fwyaf grymus a welodd y byd erioed, ac y mae acenion y cymhelliad yn dal i gael ei glywed – yn alwad i ddilyn ac i ymgysegru i’r Crist.
Mae’n rhaid inni droi i bennod glo Efengyl Ioan er mwyn canfod y digwydd. Mae’r bennod yn canoli ar brofiadau saith disgybl sydd wedi bod yn pysgota drwy’r nos heb ddal yr un pysgodyn ac wrth iddynt helmio’r cwch i gyfeiriad y lan maent yn gweld dyn yn cerdded y trochion a hwnnw yn eu holi a oedd ganddynt bysgod. Hwythau yn eu hembaras yn gweiddi’n ôl – ‘Sorri, dim un.’ Yna mae’r dyn ar y traeth yn eu cymell i fwrw’r rhwyd eto i’r môr ac o wneud cawsant fod y rhwydau’n llawn.
Wedi glanio, maent yn rhannu brecwast ar y traeth ac yn canfod pwy oedd dyn y trochion – taw ef oedd Iesu a’i fod wedi atgyfodi’n fyw.
Ond mae’r bennod yn mynd yn ei blaen gan nodi’r hyn a ddigwyddodd wedi’r brecwast hwnnw.
Y mae Iesu yn cymryd Pedr o’r neilltu, o gwmni’r gweddill; ma’n nhw’n mynd am dro bach ar hyd y traeth ac medde Iesu wrtho fe: ‘Seimon fab Ioan, a wyt ti yn fy ngharu i yn fwy na’r rhain?’
Sylwch ar yr enw y mae Iesu yn ei alw. Nid Simon Pedr, ond Seimon fab Ioan – a ’dyw Iesu byth yn gwneud dim yn ddibwrpas.
Yr enw a roddodd Iesu iddo fe o’dd Pedr – yr enw hwnnw a gafodd yng Nghesarea Philipi pan ofynnodd Iesu i’w ddisgyblion: ‘Pwy meddwch chwi ydwyf fi?’ Cafwyd mwy nag un ateb, on’d do? Eseia, Jeremeia neu un o’r proffwydi. Ond cyhoeddodd Pedr yn gryf a phendant: ‘Ti yw y Crist, Mab y Duw Byw.’ Ac mae Iesu’n ymateb trwy ddweud: ‘Ti yw Pedr ac ar y graig hon yr adeiladaf fy eglwys.’
Ond dyw E’ ddim yn defnyddio’r enw Pedr fan hyn. Yr hyn y mae Iesu yn ei ddweud wrth holi ei gwestiwn yw: ‘Clyw, dwy’ ddim yn siŵr iawn ynglŷn â thi erbyn hyn; dwy’ ddim yn siŵr ai ti yw’r graig; dwy’ ddim yn siŵr bellach a fedraf adeiladu eglwys arnat ti.’
‘Simon, mab dy Dad – Simon fab Ioan, a wyt ti yn fy ngharu i?’
‘Odw,’ medde Pedr, ‘wrth gwrs fy mod i yn dy garu di.’
Ac yna ymhen rhai munudau mae E’n gofyn y cwestiwn eto: ‘Seimon fab Ioan, a wyt ti yn fy ngharu i?’
Rywsut, fe synhwyrwn wrth ddarllen y brawddegau hyn fod y tensiwn yn cynyddu. Pam? Wel, am ei fod yn sarhad i Iddew fod rhywun wedi amau ei air.
Mi o’dd ei ‘ie’ fe yn ‘ie’ a’i ‘nage’ fe yn ‘nage’ ac ro’dd e’ wedi dweud yn barod: ‘Odw, rwy’ yn dy garu di.’
Ac yna ymhen ychydig amser wedyn, mae E’n gofyn yr un cwestiwn y drydedd waith: ‘Seimon fab Ioan, a wyt ti yn fy ngharu i?’
Ac os do fe! Ma’ Pedr yn colli ei dymer yn llwyr, ac medde fe: ‘Arglwydd, rwyt ti’n gwybod pob peth, ac os nad wyt ti’n gwybod fy mod i yn dy garu di, rwyt ti’n gwybod dim.’
Mae’n ddiddorol sylwi fod Iesu yn holi’r cwestiwn deirgwaith i ddisgybl a oedd rai dyddiau ynghynt yng nghyntedd llys yr Archoffeiriad wedi gwadu ei Arglwydd deirgwaith yng ngŵydd morwynion a gweision.
Ond efallai yn fwy treiddiol yw’r geiriau a ddefnyddir yma.
Yn y cofnod gwreiddiol y gair am gariad sydd yng nghwestiwn y Crist yw’r gair sy’n disgrifio’r cariad rhwng Meistr a Disgybl – agape – y cariad sy’n clymu enaid wrth enaid, y cariad sy’n anwesu’r ysbrydol.
Ond bob tro y mae Pedr yn ateb y cwestiwn, mae’n defnyddio gair gwahanol – philo – ac ystyr hwnnw yw ‘hoffter’ neu ‘gyfeillgarwch’.
Gallwn ni hoffi lot o bethe, ond pan mae Iesu Grist yn galw am ein hymlyniad a’n teyrngarwch mae E’n gofyn am fwy na’n hoffter. Fe eilw am fwy na rhyw ymateb llac – mwy na jyst ein cyfeillgarwch ni. Mae e’n gofyn am ein cariad – gant y cant.
A dyna sy’n digwydd fan hyn; mae Iesu yn dweud wrth Pedr: ‘Os wyt ti o ddifrif yn fy ngharu i, gad y cychod a’r rhwydau a chanlyn fi. Gosod dy flaenoriaethau’n reit. Ti’n gweld, os nad wyf fi yn ca’l y rhan flaenaf yn dy fywyd di, nid wyf am ran yn dy fywyd di o gwbwl.’
Y mae hwnnw’n rhywbeth y mae’n rhaid inni i gyd ei gofio yn glir ac yn aml: os nad yw Iesu yn ca’l bod yn Arglwydd ein bywyd ni, dyw e’ ddim ishe rhan yn ein bywyd ni o gwbwl. Y cyfan neu ddim.
Mae e’n fodlon i ni ga’l y pethe eraill mewn bywyd, ond mae’n rhaid iddo Fe fod yn Arglwydd ar y cyfan i gyd.
Galwad i ymgysegru yw galwad Iesu Grist, nid galwad i statws. Galwad i wasanaeth y Pen-gwas a’r Pen-Arglwydd. Galwad sy’n galw am ymateb ein cariad ni i’w gariad anorchfygol Ef.
Fe ddaw i draethell wiw ein profiad ni,
A’i Air yw’r un fu’n cymell gynt
Y Deuddeg, ’slawer dydd, i fentro hynt
Eu bywyd arno Ef,
A phrofi grym y gwynt sy’n chwythu lle y myn.
A’r un yw’r Neges, ’run yw’r Gwir;
Er treiglo y canrifoedd hir
Ma’r bwriad ’run a fu erioed
I Dduw a Dyn gael cadw oed. (PMT)
Fy nghofion a’m cyfarchion cynnes, Peter
DARLLENIAD: Ioan 21
GWEDDI: Mawrygwn dy enw, O Dad, fod Iesu Grist yn orchfygwr angau a bedd, yn Arglwydd Bywyd ac yn Arglwydd ein bywyd ni. Yn Un sy’n gyson gamu i ganol ein bywydau’n barhaus. Yno, yng nghanol ei ferw a’i fwrlwm, ei broblemau a’i amheuon, ei bryderon a’i ansicrwydd, ei ofid a’i drais, yn estyn inni o’i dangnefedd a’i nerth. Yno, yn Un i’w ganfod a’i adnabod; yno’n Un i ni ymddiried ynddo, ei garu a’i dderbyn yn Geidwad a Gwaredwr.
GWEDDI’R ARGLWYDD